κλαρινέτο

Ξύλινο πνευστό μουσικό όργανο. Στην ελληνική λαϊκή μουσική αποκαλείται κλαρίνο. Αποτελείται από έναν λεπτό, συνήθως εβένινο (ή πλαστικό) κύλινδρο, στο επιστόμιο του οποίου βρίσκεται ένα ράμφος εφοδιασμένο με απλή γλωσσίδα (μικρό ευλύγιστο έλασμα από μέταλλο, του οποίου οι παλμικές δονήσεις παράγουν ήχο με το πέρασμα του αέρα) και στο αντίθετο άκρο μια απόληξη σε σχήμα κώδωνα. Τα σύγχρονα κ. έχουν 20 ή περισσότερες οπές που παράγουν διαφορετικούς τόνους. Ορισμένες από αυτές καλύπτονται με τα δάχτυλα και οι υπόλοιπες με κλειδιά. Υπάρχουν διάφοροι τύποι κ., το πιο διαδεδομένο ωστόσο είναι το σοπράνο κ. σε σι ύφεση, με ηχόχρωμα ιδιαίτερα λαμπερό και έκταση περίπου τρισήμισι οκτάβων, που χρησιμοποιείται συνήθως στις συμφωνικές ορχήστρες. Άλλα λιγότερα γνωστά είναι το σοπράνο κ. σε λα με ήχο βαθύτερο και πιο θερμό, το κ. σε μι ύφεση, οξύτατο, που χρησιμοποιείται κυρίως στις στρατιωτικές μπάντες, το μπάσο κ., με πολύ βαθύ ήχο και το κοντραμπάσο κ., που είναι κατά μία οκτάβα χαμηλότερο από το μπάσο. Το κ. κατασκευάστηκε για πρώτη φορά στη Νυρεμβέργη περίπου το 1700 από τον Γιόχαν Κριστόφ Ντένερ, ο οποίος τελειοποίησε ένα παλιό γαλλικό όργανο, το chalumeau. Με την προσθήκη μίας οκτάβας, αργότερα από τον ίδιο τον Ντένερ, και με άλλες βελτιώσεις στον μηχανισμό του οργάνου κατά τη διάρκεια του 18ου αι., το κ. σημείωσε μεγάλη επιτυχία χάρη στις ηχοχρωματικές αρετές του και αξιοποιήθηκε τόσο ως όργανο ορχήστρας (για πρώτη φορά το 1780) όσο και ως σολιστικό όργανο. Από τις παρεμβάσεις του Βέλγου κατασκευή μουσικών οργάνων Άντολφ Σαξ στο κ. προέκυψε και το σαξόφωνο. Μεταξύ των πολλών συνθετών που έγραψαν μουσική για κ. σημαντικότεροι είναι οι Μότσαρτ (κοντσέρτο για κ. Κ 622), Μπραμς (2 σονάτες για κ. και πιάνο) και Βέμπερ (2 κοντσέρτα για κ. op 73 και 74). Σήμερα το κ. διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο κυρίως ως όργανο ορχήστρας, ενώ ως σολιστικό όργανο χρησιμοποιείται με ιδιαίτερο τρόπο στη μουσική τζαζ (ο Μπένι Γκούντμαν και ο Άρτι Σο υπήρξαν διάσημοι δεξιοτέχνες του κ.) και στις συνθέσεις της (κοντσέρτο για κ. και ορχήστρα του Ααρών Κόπλαντ). Στην Ελλάδα, η διάδοσή του κ. οφείλεται στους τσιγγάνους, οι οποίοι το έφεραν από την Τουρκία περίπου το 1835. Για πολλές δεκαετίες το κ. κατείχε κυρίαρχη θέση στις λαϊκές γιορτές και στα πανηγύρια και γι’ αυτό ήταν ιδιαίτερα αγαπητό στον ελληνικό λαό. Αλλά και τώρα, αν και έχει αντικατασταθεί στην προτίμηση του κοινού από άλλα σύγχρονα μουσικά όργανα, εξακολουθεί να διαθέτει πιστό κοινό. Μεταξύ των αξιόλογων σύγχρονων δεξιοτεχνών του κλαρίνου στην Ελλάδα συγκαταλέγονται ο Πετρο-Λούκας Χαλκιάς, ο Γιώργος Μάγγας, ο Βασίλης Σαλέας κ.ά. To κλαρινέτο παίζει σημαντικό ρόλο ως όργανο ορχήστρας ή και σόλο, στην τζαζ και στις συνθέσεις που έχουν την προέλευσή τους στην τζαζ.

* * *

το

οικογένεια πνευστών μουσικών οργάνων με μονή γλωσσίδα, στα οποία κυριαρχεί το κυλινδρικό σχήμα τής καμπάνας και τα οποία κατασκευάζονται συνήθως από ξύλο γρεναδίλιας ή έβενο, αλλ. ευθύαυλος. [ΕΤΥΜΟΛ. < ιταλ. clarin-etto].